Columns

Sociale hulp- en dienstverlening (Basis wet art. 102 en verder) waar onder andere het detentieplan aan de orde komt. Het detentieplan is een, voor alle gedetineerden, op voorhand opgesteld persoonlijk tijdschema waarin de activiteiten in de gevangenis van de betreffende persoon worden opgesomd. Hierbij kan gedacht worden aan arbeid in de gevangenis (al dan niet gericht op werk na detentie), volgen van een (beroeps-)opleiding, psychologische begeleiding tijdens de detentie en andere vorming(s-activiteiten) in de breedste zin van het woord. Beroepsopleiding binnen de gevangenis is mogelijk gezien er een divers aanbod van dergelijke opleidingen (meubelmaker, fietsenmaker, administratief bediende koksopleiding ...). Het probleem is dat niet alle opleidingen in alle gevangenissen worden gegeven, maar indien men dit wil kan voor de tijdsduur van de opleiding een overplaatsing naar een andere gevangenis worden geregeld. Basis opleidingen zoals tweede kans onderwijs en "leren rekenen en lezen" behoren tot de mogelijkheden, maar ook afstandsonderwijs (hogeschool en universiteit) is mogelijk (soms met enige moeite).

Persoonlijkheidstrainingen (bijv. PRH-opleidingen en praatgroepen). Psychologische intra muros begeleiding (door de erkende organisatie CGG); de sessies welke binnen de muren zijn worden echter als zodanig niet hoog ingeschaald door PSD, Directie en SURB, terwijl CGG toch zelf de medewerkers inzet voor therapie binnen en buiten de muren (!!??), deze logica is voor leken (en experten) niet te volgen.

Het detentieplan dient te worden ondertekend door de betrokkene en door de Directie van de gevangenis en regelmatig geëvalueerd en bijgesteld dient te worden. We zullen hier iets meer aandacht besteden aan het detentieplan gezien het detentieplan voor de gedetineerden een belangrijk document is. Echter sedert de inwerkingtreding van betreffend artikel wordt in de gevangenis van ondergetekenden hieraan weinig aandacht besteed. Er wordt getreuzeld met het opstellen van een detentieplan (door Directie en PSD) onder het motto: "te weinig tijd". Natuurlijk is tijd een belangrijk element, maar ons inziens zijn ook andere factoren van belang. In België wordt door de rechter een maximale straf(duur) uitgesproken. Voorwaardelijke invrijheidstelling, is mogelijk na een derde van de maximale straf. Hetgeen dus, en dit als aandachtspunt voor het detentieplan, wil zeggen dat slechts de datum van de maximaal opgelegde  straf (indien minder dan 30 jaar) als enig vaststaand tijdstip kan worden geien. Het opstellen van een detentieplan (schematiseren van activiteiten en een tijdsplan) wordt hierdoor wel bijna  onmogelijk gemaakt (uiteraard niet op papier, maar wel) in de praktijk, gezien n vele gevallen het reclasseringsplan ten behoeve van SURB  (dit na een derde van de maximale straf, indien minder dan 30 jaar) in functie zal staan van het detentieplan. Hier wringt natuurlijk een ander schoentje geien beslissingen door SURB over het algemeen NIET in functie staan van het detentieplan. Oplossing lijkt datum op deur bij veroordeling zodat einddatum van de straf bekend is.

Concluderend kunnen we stellen dat het detentieplan een uitstekend gereedschap is tijdens de detentie, maar wet- en regelgeving hierop niet zijn aangepast. Jammer, weer en gemiste kans om reclassering naar de maatschappij een helpende hand toe te steken.

L&B

Februari 2025

De liefde-vriendschap is een gegeven dat zeker ook binnen de muren van de gevangenis voor komt en dit in allerlei soorten en vormen. Achter die dikke, donkere, grijze muren van een meter dikte zijn er ook mensen die liefde-vriendschap zoeken en nodig hebben. Maar waar we het vooral over willen hebben is de liefde-vriendschap tussen een inwoner van de gevangenis en persoon van buiten de muren en het ontstaan ervan. Buitenstaanders denken vaak dat dit niet kan of dat dit niet mogelijk is, maar geloof ons het bestaat en het kan wel degelijk. Het begint natuurlijk eerst met het schrijven van brieven naar elkaar. En nu horen we al mensen denken, hoe komen ze dan eigenlijk in contact met elkaar, als ze eens niet kennen? Er zijn verschillende organisaties mee bezig, die 'vrije' burgers, 'zoekers', de zoekende partij, die wensen te schrijven met elkaar in contact brengen. Bij de ene gebeurt dat anoniem of met een schuilnaam, bij de andere gebeurt dit rechtstreeks op het thuisadres of eventueel een postbus, men noemt elkaar dan pennenvrienden. Hoe komt men dan aan een pennenvriend? Als eerste schrijft een gedetineerde een korte beschrijving van wie hij of zij is, de hobby's en motief waarom hij/zij een pennenvriend zoekt. De organisatie die de contacten verwezenlijken probeert beiden te matchen. Zodra dit is gebeurd, schrijft de burger als eerste en op deze wijze komt een schrijfcontact tot stand. Soms blijft het bij enkele brieven op en neer. In andere gevallen ontstaat een (h)echte vriendschapsband zoals we kunnen betitelen. Er wordt verwacht van beide partijen minstens 1 keer per 3 maanden  maar dat is geen verplichting ) een brief naar elkaar te schrijven. Uit deze contacten, vriendschapsbanden, kan soms meer ontstaan. Dit ligt aan beide partijen, vooral hoe eerlijk en open van gevoelens met met elkaar pent. De onderwerpen waarover wordt geschreven is ook van bieden afhankelijk. Indien men voor elkaar een open boek wil zijn, zijn de onderwerpen eindeloos en onbeperkt. Wat ons vooral is opgevallen in al die jaren dat we schrijven met de 'vrije wereld' dat de 'vrije burger'  steeds voorzichtig erachter probeert te komen waarom een gedetineerde in een gevangenis is beland.( indien dit al niet via Google is gebeurd). De gedetineerde is dan ook vrij om de waarheid te schrijven, daar houden we eigenlijk het meeste van (vrij zijn te schrijven wat je wilt vertellen aan elkaar). Anderen draaien rond de pot en trachten de feiten te verbloemen. Nog anderen wensen er in het geheel niet over te corresponderen en dat is dan zijn/haar keuze die best door beide partijen gerespecteerd wordt. En ander heikel punt voor sommige mensen om over te schrijven is over gevoelens. Voor een gedetineerde is het soms moeilijk om over zijn gevoelens te schrijven, omdat niet bekend is hoe de 'vrije' mens hierover denkt en ermee om gaat. En daar loopt soms de pennenvriendschap ten einde. Het is in het verleden wel al voorgekomen te schrijven met een andere gedetineerde meestal van het andere geslacht, die dan in een andere gevangenis verblijft. Helaas zijn deze contacten over het algemeen geen lang leven gegund. De reden hier van zijn divers. In elk geval raden wij iedereen aan in de buiten-de-gevangenis-wereld om een poging te doen om te schrijven met een gedetineerde. Veel gedetineerden zijn, zoals vaak wordt gedacht niet op zoek naar een 'geliefde', maar gewoon naar iemand, een zielsverwante waar ze mee kunnen schrijven. Veel gedetineerden krijgen nooit post of bezoek, hetgeen is zwaar is om te dragen, Een brief/kaartje doet wonderen met een gedetineerde. Liefde-vrienschap moet niet, mag altijd. Een mens is niet gemaakt om alleen te zijn.

Januari L&B

Een vriend in de gevangenis kun je niet vergelijken met een vriend in de vrije wereld buiten de muren van een gevangenis. Hier ben je, zit je of zie je elkaar dagelijks, en dat voor vele dagen en maanden of jaren. En toch bouw je zoals buiten de muren een band op. Je doet dingen samen, je praat met elkaar over items zoals je straf, de tijd dat je moet zitten, je dagelijkse bezigheden en vooral misschien de zaken die je mist en die je in de buitenwereld als normaal beschouwt. En toch is de vriendschap die je hier opbouwt iets speciaals.

Zo wil ik het hier hebben over een vriend, en zal hem de naam 'Stijn' geven, de naam Stijn geef ik vooral om geen directe link te geven naar mijn vriend. Want het is al erg genoeg dat hij ons heeft verlaten en naar het hiernamaals is, en ik wil de familie niet nog meer pijn bezorgen. 

Stijn was iemand die voor iedereen klaar stond, je kon hem vragen wat je wilde, en als het in zijn mogelijkheden lag dan ging hij je ook helpen. En omgekeerd was het ook zo, als hij het moeilijk had, dan wist hij zijn vrienden ook te vinden en dan weigerde je geen hulp te geven. Hulp was niet altijd materialistisch, het kon ook mentale hulp zijn in de vorm van een goed gesprek. 

Het moment dat hij toekwam op onze vleugel/sectie gaf hij zich op als fatik/diender. Dat had ook zijn voordelen. Zeker voor degene die zijn vrienden waren. Je kreeg soms weleens iets extra, dat kon gaan in de zin van wat extra eten of een dessert. Alles wat je extra kon krijgen, moest je dan ook niet kopen. En dat was een win-win situatie voor iedereen. 

Stijn was ook niet de meest gezonde persoon die hier rondliep, hij had last van allerlei kwaaltjes, maar werd goed opgevolgd door de medische dienst. Al wisten zijn vrienden dat hij het soms niet nauw nam met wat de artsen zeiden. En zo speelde met zijn gezondheid.

Stijn had net zoals iedereen hier gespreken met de PSD (Psycho Sociale Dienst) over zijn straf, zijn verblijf in de gevangenis en de plannen naar de toekomst toe. Zo werd er door justitie op een bepaald moment een nieuw project opgestart in een andere oude, opgekalefaterde gevangenis in Dendermonde. En hier werd Stijn ook over ingelicht. Hij wilde het met zijn vrienden bespreken en dat gebeurde ook. En iedereen had er zijn eigen mening over, en dat deelden we met elkaar.

Toen Stijn vertrokken was naar de gevangenis, hoorden we niets meer rechtstreeks van hem, alleen van mensen buiten de muren. Eerst zag hij het wel zitten, maar dan sloeg het positieve om in een negatieve gedachte en hij was daar niet graag meer. Na een kleine 3 maanden werd hij op transfer gezet naar een instelling. En de dag na zijn aankomst daar kwam hij te overlijden. 3 weken na zijn overlijden kwam het bericht hier bij ons binnen, met "een natuurlijk overlijden." We hebben er zo onze bedenkingen bij, want elk overlijden of het nu in een gevangenis of een instelling is, wordt omschreven als een natuurlijk overlijden. 

Het enige wat we nu nog kunnen zeggen over onze vriend Stijn, is dat wij hem missen. Rust in vrede mijn vriend, je bent eindelijk van justitie verlost. 

December L&B 

Basiswet (deel 1)

De basiswet of voluit "basiswet betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden"(Belgisch staatsblad (BS) 12 januari 2005).

Als gedetineerde (veroordeelden en verdachten) hebben we niet alleen plichten, maar ook rechten. De belangrijkste zijn verwoord in een tweetal wetten:

1. De basiswet voor gedetineerden (2005)

2.De wet Externe Rechtspositie Veroordeelden (WERV). Binnen de muren van de gevangenis is de Basiswet de grote leidraar voor wat betreft de rechten van de gedetineerden. In de jaren '90 van de vorige eeuw is aan Prof. Lieven Dupont gevraagd een wet voor gedetineerden voor te stellen. Het resultaat was een (bijna) alles omvattende wet. Met daarin opgenomen de huidige Basiswet (werking intra muros) en de WERV (regelgeving omtrent terugkeer naar de maatschappij voor veroordeelden, zalop later tijdstip besproken worden).Prof. Dupont had o.a. ook een aantal andere (sociale) rechten opgenomen, zoals het Arbeidsrecht (in de gevangenis). Van de laatst genoemden is in huidige wetgeving echter niets terug te vinden. Na bijna 20 jaar dat de Basiswet is verschenen in het BS, zijn nog steeds niet alle artikels in voege.

Het is niet mogelijk de Basiswet in zijn geheel te beschrijven, daarom zijn ons inziens een aantal belangrijke artikelen beschreven. Een Huishoudelijk Reglement (art. 16) wordt per gevangenis opgesteld en is een verduidelijking/aanvulling van de Basiswet (bijvoorbeeld bezoekuren) en wordt ondertekend door de Minister (probleem is dat dit document onmogelijk up to date te houden is). De Commissie van Toezicht (art. 26) houdt onafhankelijk toezicht op de naleving van betreffende voorschriften. De leden worden door gedetineerden benaderd om te bemiddelen bij de Directie.

De commissie van Toezicht stelt een Klachtencommissie ( van drie leden) samen uit haar leden (art. 28) die is belast met de behandeling van (individuele) klachten ten aanzien van de Directie betrekking hebbend op de Basiswet (en het Huishoudelijk Reglement). Beslissingen bestemd voor alle gedetineerden kunnen geen onderwerp van een klacht zijn. Ook beslissingen met betrekking tot reclasseringsmodaliteiten (weigering van Üitgangsverlof" (UV) of "Penitentiar Verlof (PV) vallen hier onder). 

Levensvoorwaarden in de gevangenis (art. 41 en verder). Betreft verblijfsruimte, kledij, voeding en lichamelijke hygiëne. Verder dat het bezit van onverenigbare voorwerpen met orde en veiligheid verboden is. 

Samenlevingsvoorwaarden (art. 48 en verder) of regime(s) die gelden in de volledige gevangenis of gedeelten daarvan. De uitvoerende macht (Minister van Justitie) bepaalt het regime in een gevangenis. Ook de contacten met de buitenwereld (art. 53 en volgende) zijn in de Basiswet vastgelegd; briefwisseling, bezoek, gebruik van telefoon en andere telecommunicatiemiddelen, contacten met advocaten en ambassades (en medie).

Voor vormingsactiviteiten en vrijetijdsbesteding (art. 76) draagt de penitentiaire administratie zorg en zijn bedoeld om gedetineerden zinvol (en indien van toepassing gericht op terugkeer naar de maatschappij en persoonlijke ontplooiing). Onder vormingsactiviteiten worden onder meer onderwijs, alfabetisering, toegang tot bibliotheken, culturele activiteiten, lichamelijke opvoeding en sociale-culturele vorming beschouwd. Gedetineerden kunnen een opleiding afmaken, zich bijscholen of een beroepsopleiding volgen. Het al eerder genoemde arbeid in de gevangenis (art. 81 en verder) is beschreven; recht (of weigering) deel te nemen aan arbeid en inkomsten uit arbeid.

Tot slot van deze column Gezondheidszorg (art. 87 en volgende). Elke gedetineerde heeft het recht op een gezondheidszorg gelijkwaardig aan deze vrije samenleving  en indien nodig wordt deze buiten de gevangenis uitgevoerd. In de volgende column over de Basiswet (deel 2) zullen onder meer het detentieplan en de werking van de psychologische dienst (PSD) aan de orde komen.

L&B

november 2024