Basiswet (deel 1)
De basiswet of voluit "basiswet betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden"(Belgisch staatsblad (BS) 12 januari 2005).
Als gedetineerde (veroordeelden en verdachten) hebben we niet alleen plichten, maar ook rechten. De belangrijkste zijn verwoord in een tweetal wetten:
1. De basiswet voor gedetineerden (2005)
2.De wet Externe Rechtspositie Veroordeelden (WERV). Binnen de muren van de gevangenis is de Basiswet de grote leidraar voor wat betreft de rechten van de gedetineerden. In de jaren '90 van de vorige eeuw is aan Prof. Lieven Dupont gevraagd een wet voor gedetineerden voor te stellen. Het resultaat was een (bijna) alles omvattende wet. Met daarin opgenomen de huidige Basiswet (werking intra muros) en de WERV (regelgeving omtrent terugkeer naar de maatschappij voor veroordeelden, zalop later tijdstip besproken worden).Prof. Dupont had o.a. ook een aantal andere (sociale) rechten opgenomen, zoals het Arbeidsrecht (in de gevangenis). Van de laatst genoemden is in huidige wetgeving echter niets terug te vinden. Na bijna 20 jaar dat de Basiswet is verschenen in het BS, zijn nog steeds niet alle artikels in voege.
Het is niet mogelijk de Basiswet in zijn geheel te beschrijven, daarom zijn ons inziens een aantal belangrijke artikelen beschreven. Een Huishoudelijk Reglement (art. 16) wordt per gevangenis opgesteld en is een verduidelijking/aanvulling van de Basiswet (bijvoorbeeld bezoekuren) en wordt ondertekend door de Minister (probleem is dat dit document onmogelijk up to date te houden is). De Commissie van Toezicht (art. 26) houdt onafhankelijk toezicht op de naleving van betreffende voorschriften. De leden worden door gedetineerden benaderd om te bemiddelen bij de Directie.
De commissie van Toezicht stelt een Klachtencommissie ( van drie leden) samen uit haar leden (art. 28) die is belast met de behandeling van (individuele) klachten ten aanzien van de Directie betrekking hebbend op de Basiswet (en het Huishoudelijk Reglement). Beslissingen bestemd voor alle gedetineerden kunnen geen onderwerp van een klacht zijn. Ook beslissingen met betrekking tot reclasseringsmodaliteiten (weigering van Üitgangsverlof" (UV) of "Penitentiar Verlof (PV) vallen hier onder).
Levensvoorwaarden in de gevangenis (art. 41 en verder). Betreft verblijfsruimte, kledij, voeding en lichamelijke hygiëne. Verder dat het bezit van onverenigbare voorwerpen met orde en veiligheid verboden is.
Samenlevingsvoorwaarden (art. 48 en verder) of regime(s) die gelden in de volledige gevangenis of gedeelten daarvan. De uitvoerende macht (Minister van Justitie) bepaalt het regime in een gevangenis. Ook de contacten met de buitenwereld (art. 53 en volgende) zijn in de Basiswet vastgelegd; briefwisseling, bezoek, gebruik van telefoon en andere telecommunicatiemiddelen, contacten met advocaten en ambassades (en medie).
Voor vormingsactiviteiten en vrijetijdsbesteding (art. 76) draagt de penitentiaire administratie zorg en zijn bedoeld om gedetineerden zinvol (en indien van toepassing gericht op terugkeer naar de maatschappij en persoonlijke ontplooiing). Onder vormingsactiviteiten worden onder meer onderwijs, alfabetisering, toegang tot bibliotheken, culturele activiteiten, lichamelijke opvoeding en sociale-culturele vorming beschouwd. Gedetineerden kunnen een opleiding afmaken, zich bijscholen of een beroepsopleiding volgen. Het al eerder genoemde arbeid in de gevangenis (art. 81 en verder) is beschreven; recht (of weigering) deel te nemen aan arbeid en inkomsten uit arbeid.
Tot slot van deze column Gezondheidszorg (art. 87 en volgende). Elke gedetineerde heeft het recht op een gezondheidszorg gelijkwaardig aan deze vrije samenleving en indien nodig wordt deze buiten de gevangenis uitgevoerd. In de volgende column over de Basiswet (deel 2) zullen onder meer het detentieplan en de werking van de psychologische dienst (PSD) aan de orde komen.
L&B
november 2024