‘Het moment waarop een reconstructie van een moord plaatsvindt, leidt al eens tot discussie', zegt Karel Van Cauwenberghe, onderzoeksrechter in Antwerpen en voorzitter van de Vereniging van Onderzoeksrechters.

‘In sommige zaken is het belangrijk dat de omstandigheden van de wedersamenstelling exact dezelfde zijn als op het moment van de feiten. Met als gevolg dat er reconstructies worden gehouden 's avonds laat, of midden in de nacht.'

Op zo'n reconstructie is vaak een wetsdokter aanwezig. Als een verdachte aangeeft dat hij een slachtoffer heeft gestoken met een mes in zijn linkerhand, kan die dokter corrigeren als dat volgens de steekwonden niet kan.

Maar avond- en nachtwerk jaagt de facturen van de deskundigen die samenwerken met het gerecht de hoogte in.

In 2011 kostten de deskundigenonderzoeken ruim 21 miljoen euro, een vijfde van de totale gerechtskosten.

Daarom beknibbelt de FOD (federale overheidsdienst) Justitie, die zijn zegen moet geven over de facturen, op alle mogelijke manieren. Een reconstructie kan volgens de dienst gerechtskosten even goed overdag plaatsvinden.

Van Cauwenberghe: ‘In sommige dossiers is een zo exact mogelijke wedersamenstelling nochtans zeer belangrijk. Alleen zo kan je grondig nagaan of een getuige echt een schot heeft kunnen horen. Als die omstandigheden niet dezelfde zijn, riskeer je problemen tijdens het proces. De verdediging kan argumenteren dat de vaststellingen niet geldig zijn.'

Zo goedkoop mogelijk

Volgens Wim Van de Voorde, forensisch patholoog aan de KU Leuven, hebben de ambtenaren die moeten oordelen over de facturen ook geen idee van hoe de zaken in hun werk gaan.

‘Voor een uitwendige lijkschouwing, autopsie, klinisch onderzoek en alle andere dingen die we doen, ligt het tarief vast. De ambtenaar van gerechtskosten geeft er steevast de meest goedkope interpretatie aan.'

‘Tegen elke beslissing van de administratie kan je wel in beroep gaan, maar je bent er heel wat tijd mee kwijt. Vorige maand ben ik drie dagen bezig geweest met beroep aan te tekenen.'

Geen toekomstvisie

De starre houding van de administratie leidt ertoe dat het moeilijker wordt om nog deskundigen te vinden die willen samenwerken met het gerecht. ‘Hun houding stimuleert een leegloop', zegt Van de Voorde. ‘Ik ga ermee akkoord dat de gerechtskosten worden aangepakt. Maar dit getuigt van een gebrek aan toekomstvisie.'

Ook Van Cauwenberghe begrijpt niet dat er wordt bespaard op de deskundigen. ‘Ze kosten soms veel geld, maar we kiezen niet zomaar om een deskundige aan te stellen. De waarheid vinden heeft zijn prijs. Mensen haken af door deze manier van werken.'

‘In sommige regio's is het zeer moeilijk geworden om een expert te vinden. Het is alsof je bij de bakker een brood haalt en alleen betaalt als je zelf akkoord gaat met de prijs.'

De FOD Justitie wijst erop dat de gerechtskosten de jongste jaren enorm zijn toegenomen en dat er ‘volop wordt onderzocht hoe dat beter kan'. ‘Daarbij gaan we niet over één nacht ijs.'