18/02/2013
Anders Breivik kende zijn straf een jaar na de feiten. De Amsterdamse pedofiel Robert M. na minder dan anderhalf jaar. Kim De Gelder viel de crèche Fabeltjesland meer dan vier jaar geleden binnen. Pas morgen wordt de jury samengesteld. ‘We moeten ons systeem van nul heropbouwen', vinden experts. De wetten die de aanloop naar een strafproces regelen, dateren uit 1808, het tijdperk van Napoleon. ‘In de loop der jaren hebben we er allerlei zaken aan toegevoegd', zegt Tom Vander Beken, hoogleraar strafrecht aan de universiteit van Gent. ‘Zo hebben verdachten en slachtoffers het recht gekregen om extra onderzoek te vragen en in beroep te gaan als hun vraag niet wordt ingewilligd. Dat principe komt uit het Angelsaksisch systeem. Daardoor is ons stelsel tergend langzaam.' Nikolas Vanhecke
Wat moet er in België veranderen?
18/02/2013
Werk gerechtelijke pn
experts standaardis eren
Niet alleen gerechtspsychiaters hebben te veel werk, ook de forensische experts. In de toekomst zal hun onderzoek (ballistiek, DNA, vezelsporen,..) aan belang toenemen. ‘Doorslaggevend zelfs', vindt Patrick Boyen, openbaar aanklager in de processen tegen Els Clottemans en Ronald Janssen. ‘Vaak gaat het om gemotiveerde specialisten die niet kijken op een uur of een half uur overwerk. Maar als we vinden dat we nu al lang moeten wachten op hun resultaten, wat zal dat over een paar jaar dan zijn? Het Nationaal Instituut voor de Criminologie en Criminalistiek (NICC), dat veel forensische onderzoeken uitvoert, heeft honderd personeelsleden. Het Nederlands Forensisch Instituut heeft vijf keer meer personeel en zeven keer meer middelen.'
Politie anders inzetten
Een gevoelig onderzoek hoeft niet per definitie lang te duren. Hans Van Themsche, die in het voorjaar van 2006 de peuter Luna en haar oppas Oulematou doodde en Songul Koç neerschoot, werd anderhalf jaar later veroordeeld tot levenslang. ‘Maar de capaciteit om intensieve onderzoeken te voeren, ontbreekt soms wel', zegt de Antwerpse onderzoeksrechter, Karel Van Cauwenberghe.
De inzet van de politie is ook niet altijd even logisch. Zo doen zij het moraliteitsonderzoek, een beschrijving van de persoonlijkheid van de verdachte, dat gerechtspsychiaters nodig hebben voor hun verslag. Maar sociaal werkers kunnen dat even goed.
Kiezen voor één systeem
Het Belgische gerecht eet van twee walletjes, meent de Gentse prof Tom Vander Beken. ‘We willen alles geregeld hebben voor de zaak voor de rechtbank komt. Het hele debat wordt gevoerd in de voorfase en ook nog eens tijdens de zittingen zelf.'
Bij assisenzaken wordt het debat in de voorfase twee keer gevoerd: bij de raadkamer en bij de KI. ‘Het hele strafproces verdient een herziening', zegt Philip Traest, hoogleraar aan de UGent. ‘De vraag is of het zuiveringsproces tijdens het vooronderzoek behouden moet blijven.'
Joachim Meese, docent in Antwerpen en advocaat bij het kantoor van Walter Van Steenbrugge, vindt van niet. ‘De wetgever had er goede bedoelingen mee, waardoor het niet erg zou zijn dat die hele procedure zo lang duurt. Maar zoals het nu loopt, houdt het niet veel steek.'
Waarom zijn Nederland en Noorwegen sneller?
18/02/2013
Minder lang wachten op het psychiatrisch rapport
hh
‘In grote zaken krijgen een psycholoog en een psychiater direct na de aanhouding de opdracht om een verslag over de verdachte op te stellen', zegt Wouter Bos, persofficier bij het parket van Den Haag. ‘Tegelijk krijgt de verdediging de uitnodiging om vragen te stellen aan die deskundigen. Een maand of drie later is hun rapport klaar.'
In Nederland zijn er 560 psychiaters en psychologen die een forensische opleiding gevolgd hebben en die erkend zijn als gerechtelijk deskundige.
De analyse van de verdachten loopt er via een vaste vraagstelling: Is er een stoornis? Welke? Heeft die een rol gespeeld in het delict? In welke mate?...
Als de verdachte niet meewerkt of als er een tweede mening nodig is, komt het Pieter Baan Centrum vaak in beeld. Daar kan een verdachte zeven weken lang worden geobserveerd door een team van dokters en psychologen.
Eén rechter beslist over alles
De rechter die het vonnis moet vellen, komt in Nederland vrij snel aan bod, al bij de eerste ‘pro-formazitting'. Die zitting is vergelijkbaar met die van de raadkamer bij ons. De rechter beslist er over de voortzetting van de voorhechtenis, maar dit is ook het moment waarop bijkomend onderzoek kan worden gevraagd. Bos: ‘Het is in ieders belang dat de rechter goed thuis is in het dossier. Meestal beginnen de zittingen ten gronde na negen maanden tot een jaar. Twee jaar wachten op een proces is voor ons uitzonderlijk lang.'
‘In Nederland werken we in het algemeen behoorlijk voortvarend', zegt Theo de Roos, hoogleraar strafrecht aan de Universiteit van Tilburg. ‘Wij hebben om te beginnen al geen kamer van inbeschuldigingstelling (KI). Alles gaat gewoon naar de rechtbank die moet vonnissen. Ook de assisenformule bestaat hier niet. Die is gewoon veel te omslachtig.'
Burgerlijke partijen (slachtoffers) hebben er inzage in het dossier, maar kunnen geen bijkomende onderzoeksdaden vragen.
Niet alles onderzoeken
Het belangrijkste verschil tussen het Belgische en het Noorse systeem zit in de fundamenten ervan. ‘In Scandinavische landen is een rechtszaak gericht op confrontatie', zegt Ulf Stridbeck van de Universiteit van Oslo.
Tom Vander Beken van de UGent vergelijkt met het Belgische systeem: ‘In België gaan we op zoek naar de volledige waarheid. Alles wordt onderzocht en het is zelfs niet belangrijk of de verdachte een bekentenis aflegt of niet. De staat moet het recht laten gelden, terwijl het Scandinavische systeem draait rond dat conflict tussen twee partijen, bijvoorbeeld het openbaar ministerie en een verdachte.'
Waarom gaat het in België zo traag?
18/02/2013
Er gebeurt te veel dubbel werk
pn
Als de onderzoeksrechter en de politiespeurders klaar zijn met hun onderzoek naar sporen en bewijsmateriaal, gaat het dossier naar het openbaar ministerie. Daar moet het parket van eerste aanleg de zaak aanhangig maken bij de raadkamer.
Bij misdaden die uiteindelijk voor een assisenhof verschijnen, zoals de zaak-De Gelder, gebeurt dat via een omweg. Zij moeten eerst ter goedkeuring naar het parket-generaal.
De rechter bij de raadkamer moet daarop het hele onderzoek ‘uitzuiveren', zodat tijdens het proces zelf geen tijd wordt verloren met bijvoorbeeld bewijsstukken die niet geldig zouden zijn. Want dat zou kunnen leiden tot procedurefouten. ‘Alle kieren en gaten moeten worden gesloten', zegt Philip Traest, hoogleraar strafrecht aan de universiteit van Gent. ‘Het idee erachter is niet slecht, maar het is veel te tijdrovend.'
Er wordt extra tijd verloren omdat het dossier twee keer wordt uitgezuiverd: één keer bij de raadkamer en één keer een niveau hoger, bij de kamer van inbeschuldigingstelling (KI). Van daar vertrekt het dossier naar het hof van assisen.
‘Het zijn telkens kleine stapjes, maar in het geheel van een dossier werken ze ontzettend vertragend', zegt Karel Van Cauwenberghe, voorzitter van de Vereniging van Onderzoeksrechters.
Extra onderzoek vergt veel tijd
De verdediging en de burgerlijke partijen mogen bijkomende onderzoeksdaden vragen. In de zaak-De Gelder heeft dat veel vertraging opgeleverd. Zijn advocaat, Jaak Haentjens, vroeg onder meer om een onderzoek naar de medicatie die De Gelder nam. Er kwam ook een onderzoek naar de algemene medische toestand van De Gelder voor hij de feiten in Vrasene en in Dendermonde pleegde. Daarnaast ontstonden in het dossier nevenprocedures tegen gerechtspsychiaters die zouden hebben gelekt naar de pers.
Ook psychiatrische onderzoeken
duren lang
‘In België zijn er maximaal een tiental echte forensisch psychiaters. Die kunnen de vele vragen niet bolwerken', zegt onderzoeksrechter Karel Van Cauwenberghe. ‘Voor de courante onderzoeken, die één psychiater kan uitvoeren, duurt het zeker anderhalve maand tot wij het verslag hebben. Bij grote onderzoeken wordt dikwijls een college van deskundigen aangesteld, waarin twee psychiaters en een psycholoog zitten. Die bestuderen elk apart de verdachte, waarna ze samen zitten om tot een consensusrapport te komen.'
In de zaak-De Gelder spelen de psychiatrische onderzoeken een sleutelrol. Volgens de psychiaters die hem op vraag van het gerecht onderzochten, is hij toerekeningsvatbaar. Volgens die van de verdediging is hij dat niet.
Bron: De Standaard