Gedetineerden die in aanmerking komen voor voorwaardelijke invrijheidstelling (VI) krijgen ca. 6 maanden vóór verstrijken van 1/3 van de straf (Wet Lejeune, 1888) een formulier voor aanmelden bij strafuitvoeringsrechtbank (SURB).
SURB vraagt op zitting een reclasseringsplan (RP) inhoudende: werk, houding t.a.v. burgerlijke partij, betaling gerechtskosten, betaling burgerlijke partij en psychologische behandeling.
Let wel bij kleine straffen zijn natuurlijk niet alle punten van toepassing: reclasseringsplan is dus persoonlijk en niet algemeen!
Het stappenplan
- Twee jaar voor het verstrijken van 1/3 van de totale straf komt de gedetineerde in aanmerking voor uitgangspermissie (UP) (een gedeelte van de dag).
Dit kan worden aangevraagd ter voorbereiding op terugkeer naar de maatschappij (bijv. zoeken wonen en werk...).
- Eén jaar voor het verstrijken van 1/3 van de totale straf komt gedetineerde in aanmerking voor penitentiair verlof (PV); een periode van 36 uur buiten de gevangenis (op een bekend adres, vooraf gescreend door een justitie-assistent).
- Een half jaar voor het verstrijken van 1/3 van de straf kan de gedetineerde elektronisch toezicht (ET), een enkelband, aanvragen en/of beperkte detentie (BD); d.i. wonen in de gevangenis en werken buiten de gevangenis. Zowel ET en BD kunnen door SURB worden opgeheven en worden omgezet in VI (voorwaarden kunnen zijn: gebiedsverbod, periodiek bezoek, psychologische behandeling...).
- Zowel voor de aanvraag van UP, PV, ET als BD wordt de gedetineerde tijdig op de hoogte gebracht door de griffie van de gevangenis.
- In de gevangenis kan de gedetineerde in het kader van het "Strategisch Plan Vlaanderen" beroep doen op verscheidene diensten van buitenaf.
Voor werk is er een medewerker van VDAB aanwezig, detentieplanners staan in voor het nodige opzoekwerk aangaande (tijdelijke) woonst, studiebegeleiders helpen bij maken van keuzes van opleidingen en de plaatsen waar deze doorgang vinden,...
Maar van de gedetineerde wordt verwacht zelf initiatief te nemen naar deze instanties toe binnen de muren.
Jammerlijke feiten
Het is echter wel een jammerlijk feit te noemen dat een "heel leger" aan geschoolde medewerkers in het kader van "Strategisch Plan Vlaanderen" in de gevangenissen aanwezig is, die niet in staat zijn zelf overtuigend initiatief te ontplooien en gedetineerden individueel een echt "intern detentieplan" (minimaal in de vorm van een veredelde checklist) voor te leggen, zodat gedetineerden die minder assertief zijn ook maximaal van de diensten gebruik kunnen maken!!
Daarbij nog opgemerkt dat er zowel gedetineerden aanwezig zijn die einde straf doen als zij met invrijheidsstelling VI.
Voor gedetineerden met geen sociaal netwerk na de detentieperiode (geen familie , vrienden , kennisen...) bestaan er opvangtehuizen waar zij terecht kunnen voor hun penitentiair verlof (PV) en ook voor een korte opvangperiode tijdens VI of einde straf.
Voor meer info o.a JWA ( Antwerpen) en CWA ( Leuven)