Sociale verbondenheid onder druk

Zowel voor de gedetineerde als voor zijn nabestaanden zorgt de opsluiting voor heel wat emoties op rationeel vlak. De partner is weg, de vader of moeder van de kinderen is opgesloten, ouders zien hun zoon of dochter in de gevangenis verdwijnen… dat laat natuurlijk zijn sporen na

De gedetineerde wordt losgerukt uit alle sociale levensruimten die hem een gevoel van eigenwaarde gaven. Elke rol die hij daarin vervulde wordt nu van hem afgenomen. Hij is niet langer, of allerzins  niet meer op dezelfde manier, echtgenoot, vader, kostwinner, collega, buurman, kameraad, ….

Voor de familie breken moeilijke tijden aan. Naast de financiële en materiële problemen creëert de detentie vooral een pijnlijk gemis, twijfel, onzekerheid, ontgoocheling … Soms is zelfs de reden van de opsluiting een tijdlang onduidelijk of het contact met de gedetineerde verloopt stroef omwille van de gepleegde feiten. Niet zelden is ook het slachtoffer familie. Daarnaast is er de schaamte: breed uitgesmeerde verhalen in sensatiekranten, de beelden op televisie, de camera’s voor de deur, de pijnlijke veroordelende houding van de omgeving. De familie wordt mee gecriminaliseerd waardoor ze vaak alle contact met de buitenwereld vermijdt.

 

Zo ook de ouders van Z., ze woonden in een sociale wijk waar iedereen, iedereen kent. Een ruzie tussen Z. en zijn echtgenote was uit de hand gelopen en Z. had zijn vrouw om het leven gebracht. De ouders durfden de eerste dagen niemand onder ogen te zien en ze deden alleen de deur open voor het parket. Er reden auto’s voorbij die afremden, de rolluiken waren naar beneden. De mensen wezen en zeiden dat “hij, Z.” daar woonde. De buren zijn te hulp gekomen en de rolluiken weer geopend en hun steun toegezegd.

De ouders van Z. konden nog rekenen op enig medeleven. Dit is niet bij iedereen hetzelfde, er zijn veel ergere scenario’s bekend.

Opmerkelijk nog aan toe te voegen, de broer van Z. is nooit meer bij zijn ouders op bezoek geweest zolang zij contact hebben met Z. in de gevangenis, nu ruim 10 jaar.

 

Tijdens de detentie is het niet evident bestaande relaties in stand te houden. Soms verliezen ze hun waarde of werd het vertrouwen te ernstig geschonden. Vele contacten worden van het ene op het andere moment verbroken of kwijnen langzaam weg. Partnerrelaties die voorheen niet erg solide waren, maken meer kans om door de detentie in een scheiding te resulteren. Hoe langer de detentieduur, hoe meer relaties ook stuklopen. soms wordt het contact helemaal verbroken en knipt de detentie alle banden door.

 

Familie en nabestaanden zijn tijdens de detentie een steun en toeverlaat. Ze vormen de belangrijke band met de buitenwereld en bieden hoop op een betere toekomst. Daarom voelen gedetineerden ook de nood om iets goed te maken tegenover hun nabestaanden. Dat willen ze dan aan hen bewijzen door bijvoorbeeld lid te worden van een drugsvrije afdeling, in  therapie gaan, onderwijs of een beroepsopleiding te volgen, etc.

 

De briefwisseling floreert weelderig in de gevangenis en bezoek geniet alle voorrang. Vragen naar overplaatsing zijn vaak gebaseerd op de wens dichter bij huis te zitten omwille van het bezoek. Want als vrouw en kinderen 2 uur moeten reizen en de kosten hoog oplopen, haken ze misschien af.

Heel veel gedetineerden krijgen nooit bezoek en ervaren dit als een groot gemis. Mar nabestaanden zijn geen evidentie voor mensen die veelal geen sterke relationele banden hebben gekend.

 

Het opzoeken van een bekende waarmee je jaren hebt opgetrokken is niet evident, zeker niet als hij een zware fout heeft begaan. Toch verwonderen bezoekers zich in zo’n geval  en ze beseffen dan ook al snel dat hij die geen bezoek krijgt eraan “kapot” gaat. Gedetineerden hebben nood aan vertrouwen, binnen de  muren is dat meestal ver te zoeken. Medegedetineerden zijn jaloers en personeel heeft meldingsplicht. Er heerst in de gevangenis dan ook een sfeer van ongeloof in en wantrouwen over de mens. Ook in de gevangenis zuipen de stoutste eksters de meeste eieren.

Na een eerste bezoek is alles veel minder vanzelfsprekend.

 

Doch de laatste jaren is geleidelijk aan meer aandacht voor de ondersteuning van de familiale relaties van de daders. Die vormen immers een belangrijke basis voor een latere, succesvolle terugkeer naar de samenleving. Gewoonlijk verloopt het bezoek aan een tafeltje in de bezoekzaal.

Voor de kinderen worden er kindvriendelijke bezoekruimtes gecreëerd met speeltuigen en een speel-o-theek. Ook extra familiale gezinsondersteunende bijeenkomsten worden georganiseerd om diepgaande gevolgen voor de kinderen te verzachten (bijvoorbeeld het houden van een verjaardagsfeestje in kleine, afgesloten kring).

Er bestaan projecten om verhaaltjes te laten inlezen voor de kinderen van de gedetineerden. zodat ze stem van de ouder niet vergeten.

Een ander project propageert een heen-en-weer boekje waarin ieder op zijn beurt vertelt over zijn situatie, de kinderen over thuis, de ouder over de gevangenis.

 

De projecten kaderen binnen de zorg dat de gedetineerde zijn sociaal netwerk kan blijven onderhouden, zodat hij bij zijn reïntegratie in de maatschappij er niet alleen voor staat. Waardevolle bindingen bepalen immers mee de kansen die iemand heeft in de samenleving.